Faces Cachées

Het Musée de la mémoire et de la création textile (Museum voor herinnering en textielcreatie) in Roubaix brengt het werk samen van eenentwintig kunstenaars met een eclectische culturele achtergrond (Frankrijk, België, Duitsland, Zweden, Benin, Alaska…) rond het thema van het masker en zijn vele verschijningsvormen.
Onder curatorschap van beeldend kunstenaar en fotograaf Christine Mathieu wordt het publiek een bloemlezing van visies, verdraaiingen en artistieke toe-eigeningen gepresenteerd door middel van deze ongekend vernieuwende praktijk: textielkunst.

Veel kunstenaars putten hun inspiratie rechtstreeks uit het veld of uit de collecties van etnografische musea en verkennen de verschillende functies van het masker (vermomming, bedekking, uitwissing…) om hun identiteit beter te onderzoeken en hun eigen rituelen te bedenken. In de voetsporen van Picasso en Giacometti, die in de vorige eeuw hun inspiratie nieuw leven inbliezen door te putten uit de voedende kracht van Eskimo-, Afrikaanse en Oceanische maskers, bezwijken ook deze ‘neoprimitivisten’ voor de verleiding van deze vreemde gezichten met hun hypnotiserende kracht.

Er is echter geen sprake van ‘cultureel kannibalisme’ in hun even poëtische als bijzondere benadering. Bij de Franse ‘fotograaf-reiziger’ Charles Fréger, net als bij de Beninese Léonce Raphael Agbodjelou, is de blik antropologisch en wordt een inventaris opgemaakt van rituele kostuums waarvan de plastische schoonheid wedijvert met de heilige functie.

Maar voor beeldend kunstenaar Christine Mathieu (Frankrijk) is de bedoeling heel anders. Door tijdperken en beschavingen te vermengen en schalen en materialen door elkaar te halen, creëert de kunstenaar een dromerige dialoog tussen een masker van de inheemse volkeren van Alaska, bewaard in het museum van het Château de Boulogne-sur-Mer, en een kanten hoofddeksel uit de collecties van het Mucem (Marseille). Uit deze onwaarschijnlijke ontmoeting ontstaat een verontrustend artefact dat de voorouderlijke gebaren van de anonieme kunstenaars die deze voorwerpen hebben gemaakt, weer tot leven brengt en tegelijkertijd de herinnering oproept aan degenen die ze hebben gedragen.

De in Berlijn woonachtige Duitse kunstenares Iwajla Klinke maakt op haar beurt raadselachtige portretten op een zwarte achtergrond van gemaskerde en gekostumeerde kinderen en tieners, die op subtiele wijze vragen oproepen over deze leeftijd waarin alles draait om overgangsrituelen, verhulling en zelfs verdringing. De Engelse beeldend kunstenaar Julie Cockburn geeft op haar beurt een tweede leven aan oude foto’s uit de jaren veertig en zestig, die ze verfraait door middel van collage/camouflage, knipwerk en borduurwerk. We vinden dezelfde surrealistische inslag terug in het werk van de Italiaanse kunstenaar Maurizio Anzeri. Bedekt met weefsels en borduursels die ze een dromerige kostbaarheid verlenen, krijgen zijn foto’s van anonieme personen een op zijn zachtst gezegd verontrustende aanwezigheid.

Ook de verontrustende vreemdheid van het rituele kostuum vindt een poëtische weerklank in de gigantische installaties van de jonge Franse kunstenares en ontwerpster Jeanne Vicerial, terwijl absurditeit, humor, groteske en angst worden juist opgeroepen in de maskers van de Tsjech Michael Nosek, evenals in die van de textielbeeldhouwsters Séverine Gallardo (Frankrijk) en Nathalie Bissig (Zwitserland).

Om niet in de valkuil van een eurocentrische visie te trappen, heeft de curator ervoor gekozen om vier kunstenaars uit de inheemse gemeenschappen van Alaska bij dit project te betrekken: Alison Bremner, Da-ka-xeen Mehner, Drew Michael en Jack Abraham. Verre van folkloristisch te zijn, herstellen zij door middel van hun creaties de fysieke en spirituele band die hen blijft verbinden met hun gebruiken en voorouders.

Tekst van Bérénice Geoffroy-Schneiter
Kunsthistorica, lid van de AICA